گرمایش جهانی چطور تاریخ جهان ما را به خطر می‌اندازد؟

بحران گرمایش کره زمین و جهان می‌تواند وضعیتی را ایجاد کند که در آن ما قادر نیستیم از تلسکوپ‌ها برای دیدن فضای اطراف‌مان استفاده نماییم.

تونی سانتانا راس (Tony Santana Ros) یک شکارچی سیارک است. نیمه‌شب، زمانی که آسمان رو به سیاهی می‌رود، او برای تماشای صخره‌ها و سنگ‌پاره‌های فضایی به سوی آسمان نگاه کرده و سعی می‌کند تا آن‌ها را به‌دقت زیر نظر بگیرد. برخی اوقات، او متوجه می‌شود که تعدادی از سنگ‌پاره‌ها به سوی زمین حرکت کرده و گویی به تلسکوپ او سلام می‌کنند‌. در شرایط فعلی، چنین به نظر می‌رسد که او دیگر این سنگ‌پاره‌ها را هرگز نخواهد دید.

سال گذشته، سانتانا راس که رشته ستاره‌شناسی را در دانشگاه آلیکانته (Alicante) در اسپانیا مطالعه نموده، پس از اعلام این‌که سیارکی به نام WJ1 به سوی مرز بین آمریکا و کانادا در حرکت است، به همراه تیم خود دست به کار شد‌. او که پس از شنیدن این خبر صرفاً ۴ ساعت وقت داشت، شروع به برآورد خطر احتمالی سیارک WJ1 نمود.

سوال مهمی که برای تونی مطرح شد، این بود که آیا این سیارک به اندازه Chicxulub که منجر به انقراض دایناسورها شد، نویدبخش یک واقعه ویران‌گر دیگر برای ساکنین زمین است و یا این‌که جای هیچ‌گونه نگرانی‌ای وجود ندارد؟ او در نهایت به این نتیجه رسید که WJ1 یک جسم کوچک بوده و چیزی بیشتر از یک گلوله آتشین نیست.

اما اگر این خبر راجع به حرکت یک سیارک به صورت فوری به سمت زمین، در سال ۲۰۲۰ که تلسکوپ‌های سانتانا راس خاموش بود منتشر می‌شد، چه اتفاقی می‌افتاد؟ در آن زمان بوته‌زارها در محل زندگی سانتانا راس دچار حریق شدند و این موضوع به لنزهای تلسکو‌پ‌های او اجازه نمی‌داد تا به دلیل دود برخواسته از سطح زمین، فضا را رصد کنند.

در ماه فوریه سال ۲۰۲۱، وقتی دود برخواسته از آتش‌سوزی جلوی دید تلسکوپ‌ها را گرفت، ستاره‌شناسان تصمیم گرفتند تا قطعات مختلف ابزارآلات خود را از هم باز نموده و آن‌ها را تمیز نمایند. اگر در این زمان سیارکی به سمت زمین حرکت می‌کرد، عدم آگاهی اخترشناسان راجع به وقوع این حادثه ممکن بود چه عواقبی را در پی داشته باشد؟

سانتانا راس در این‌باره چنین می‌گوید:

تغییرات اقلیمی تا حد زیادی کار منجمین را تحت تاثیر خود قرار داده‌اند.

تحقیقات زیادی بیان‌گر این بوده‌اند که تغییرات اقلیمی منجر به بالا رفتن نرخ حوادث طبیعی شده و شدت آن‌ها نیز در سالیان اخیر به طور فزاینده‌ای افزایش پیدا کرده است. با توجه به سطح تولید گازهای گلخانه‌ای، برخی مدل‌ها چنین پیش‌بینی می‌کنند که تعداد آتش‌سوزی‌هایی که تا اواسط قرن حاضر در آمریکا رخ خواهند داد، احتمالا ۶ برابر خواهد شد.

اسپیس ایکس با موفقیت چهار فضانورد ناسا را از ایستگاه فضایی برگرداند

پس از توقف کار تلسکوپ‌ها به دلیل آتش‌سوزی، سانتانا راس اعلام کرد که او در حالی که در خانه مشغول استراحت بوده، خبر وقوع این حادثه را شنیده است. او می‌گوید که این موضوع چندان اهمیتی ندارد‌؛ با این‌حال، این آتش‌سوزی باعث شد تا تیم او برای چندین هفته نتواند از تلسکوپ‌ها استفاده نماید. سانتانا راس در این مورد چنین می‌گوید:

حقیقت امر این است که ما این‌بار خوش‌شانس بودیم؛ چرا که در مدتی که تلسکوپ‌هایمان خاموش بود، اتفاق چندان مهمی رخ نداد؛ اما باید به خوبی متوجه بود که دفعه دیگر ممکن است شرایط کاملا متفاوت باشد.

یک مشکل بزرگ

در جریان چند دهه اخیر، تغیبرات آب‌وهوا باعث شده است تا ارتباط ما با کره‌ای که در آن مشغول زندگی هستیم دگرگون شود. صنایع مختلف در سطح دنیا، کماکان به منظور تولید انرژی از ذغال سنگ استفاده می‌کنند. این سوخت ارزان قیمت، مواد خطرناکی را به اتمسفر فرستاده و منجر به گرمایش کره زمین شده است.

از سوی دیگر، طوری که پیش‌تر گفتیم، گرمایش کره زمین نیز باعث شده تا واقعات آتش‌سوزی جنگلات افزایش یافته و در نتیجه تلسکوپ‌ها نتوانند به طور دائم فضا را رصد نمایند. معضل دیگری که دانشمندان سعی دارند آن را برطرف کنند، ایجاد سرپناه برای حیواناتی بوده که به دلیل آتش‌سوزی جنگلات محل زندگی خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، افزایش گردبادها موجب شده تا روستاهای نزدیک به ساحل بیش از هر زمان دیگری آسیب‌پذیر به نظر برسند.

توسعه‌ی ابزاری مبتنی بر هوش مصنوعی برای غلبه بر تغییرات اقلیمی

در شرایط کنونی، این‌طور به نظر می‌رسد که ما دیگر جزئی از سیاره خود محسوب نمی‌شویم. ما دیگر مثل سابق با محیط زیست خود در تعامل نیستیم؛ چرا که عملا اثری از آن باقی نمانده است. این‌طور به نظر می‌رسد که ما به عنوان انسان، مالکیت کره‌ی زمین را حق ذاتی خود دانسته و برای درختان، پروانه‌ها و موجودات دیگر ارزشی قائل نیستیم‌.

با وجود فراگیر شدن بحران زیست‌محیطی فعلی، منجمین در حال تعمق و تفکر راجع به یک موضوع دردناک دیگر هستند. جدای از بغرنج شدن ارتباط انسان‌ها با کره‌ی زمین، این‌طور به نظر می‌رسد که رابطه ما با کل جهان هستی در حال تیره شدن است.

گرم‌تر شدن کره‌ی زمین، باعث شده تا تلسکوپ‌ها دیگر نتوانند به ما راجع به سیارک‌ها اخطار بدهند. همچنین، این موضوع باعث شده تا معلومات ما راجع به تحولات فضای بالای سرمان تا حد زیادی محدود شود. گردباد، سیلاب‌، آتش‌سوزی و قحطی در مناطقی هم‌چون نیو مکزیکو و هاوائی که برای منجمین به شدت حائز اهمیت بوده، به طور پیوسته در حال افزایش هستند. مکان‌هایی از قبیل Les Makes Observatory، به طور مکرر توسط طوفان‌ها آسیب می‌بینند. این در حالیست که در عین زمان، سانتانا راس نیز در استرالیا قادر نیست تا از تلسکوپ‌های خود استفاده نماید‌.

مسئله وقتی بحرانی‌تر جلوه می‌کند که متوجه می‌شویم نگرانی‌های ما صرفا به این فجایع بزرگ محدود نمی‌شوند. در واقع، رخدادهای کوچکی نیز وجود دارند که می‌توانند مشکلات بسیاری برای ما خلق نمایند. برای مثال، وقایعی از قبیل بروز تغییرات در درجه حرارت و رطوبت باعث می‌شوند تا تلسکوپ‌ها نتوانند آن‌طور که باید و شاید فضا را رصد نمایند.

پدیده جزیره گرمایی شهری در توکیو مسابقات المپیک را برای ورزشکاران سخت کرده است

مقاله‌ای که در ماه اکتبر در مجله Astronomy & Astrophysics منتشر شد، روی این موضوعات و نیز آینده تیره‌ای که در انتظار علم ستاره‌شناسی است تمرکز داشت. نویسنده‌های این مقاله به تفصیل به این موضوع می‌پردازند که تغییرات اقلیمی تا سال ۲۰۵۰ می‌توانند چه تاثیری روی ۸ ایستگاه مختلفِ مجهز به تلسکوپ در گوشه‌وکنار دنیا داشته باشند. در بخشی از این مقاله چنین می‌خوانیم:

یافته‌های ما نمایان‌گر این هستند که تغییرات اقلیمی می‌توانند تاثیرات منفی زیادی روی مشاهدات فضایی صورت گرفته توسط منجمین بگذارند. آب‌وهوای بد و از کار افتادن تلسکوپ‌ها، می‌تواند منجر به هدر رفتن وقت و در نتیجه پیشامدهای ناگوار بعدی شود.

دانشمندی به نام کلارا سوزا سیلوا (Clara Sousa Silva) در این‌باره می‌گوید:

پس از خواندن این مقاله با خود گفتم که این یکی دیگر از عواقب ناگوار تغییرات اقلیمی است. تا پیش از این‌، راجع به تاثیرات احتمالی معضل گرمایش کره زمین بدین شکل فکر نکرده بودم. اما حالا متوجه می‌شوم که آن‌چه که در مقاله منتشر شده در مجله Astronomy & Astrophysics مطالعه کردم، تا حد زیادی عقلانی جلوه می‌کند. آن‌چه که مشخص است این بوده که در لیست بلندبالای تراژدی‌هایی که به سبب معضل گرمایش کره زمین دامن‌گیر ما شده‌اند، این مورد در یکی از قسمت‌های پایین فهرست جای می‌گیرد؛ با این‌حال، حقیقت این بوده که این معضل کماکان یک مسئله بسیار ناراحت‌کننده محسوب می‌شود. همکاران من می‌گویند که هر سال بر تعداد روزهایی که آن‌ها نمی‌توانند آسمان را رصد کنند افزوده می‌شود.

البته خانم سوزا سیلوا اعلام کرد که راجع به صحت جمله آخر چندان مطمئن نیست و صرفاً آن‌چه که از دیگران شنیده است را بازگویی می‌کند. کارولین هسلباخر (Haslebacher) که دانش‌آموز دوره دکترا در دانشگاه Bern در کشور سوئیس بوده و مقاله‌ای که پیش‌تر ذکر شد را نگارش نموده است، می‌گوید که پس از کسب اطلاع راجع به تجربه سانتانا راس، به این فکر افتاد که چگونه تغییرات اقلیمی کار منجمین را سخت‌تر از همیشه نموده است. به همین دلیل، او به کمک برخی دیگر از مشاورین خود تصمیم گرفت تا راجع به این موضوع تحقیق نموده و نتایج یافته‌های خود را به چاپ برساند.

کارولین هسلباخر تلاش کرد تا دریابد که در صورت افزایش معضل گرمایش کره زمین، چه اتفاقی برای ۸ تلسکوپ سانتانا راس رخ خواهد داد؟ او نهایتا متوجه این موضوع شد که بلند رفتن درجه حرارت به صورت تصاعدی، می‌تواند منجر به افزایش میزان تبخیر و همچنین رطوبت در سال‌های آینده شود. این بدین معناست که مقدار آب موجود در هوا به دلیل تغییرات اقلیمی افزایش پیدا خواهد کرد. این اتفاق به ظاهر ساده، به خودی خود یک معضل بزرگ محسوب می‌شود؛ چرا که مولکول‌های آب، همان نوری را به خود جذب می‌کنند که تلسکوپ‌ها سعی در جذب آن دارند. خانم سوزا سیلوا در این‌باره چنین می‌گوید:

بسیاری از یافته‌های مهمی که در عرصه نجوم بدست آمده‌اند، مدیون استفاده از ابزار و دستگاه‌های پیشرفته‌ای از قبیل تلسکوپ‌‌ها هستند. هرگونه مزاحمت در رصد شدن فضا توسط تلسکوپ‌ها می‌تواند عواقب خطرناکی به همراه داشته باشد.

محققین معتقدند که در آتشفشان مانا کیا (Mauna Kea) که در هاوائی واقع شده و یکی از مکان‌های تحقیقاتی مهم‌ محسوب می‌شود، تا سال ۲۰۵۰ سطح آب دریا به اندازه ۰.۳ میلی‌متر افزایش خواهد یافت. با این‌که این رقم در قیاس با مکان‌های دیگر چندان زیاد به نظر نمی‌رسد، اما می‌تواند عواقب مهمی با خود به همراه داشته باشد.

جان اُمئارا (John O’Meara) که یکی از دانشمندان نامی هاوایی محسوب می‌شود، نگران است که افزایش میزان تبخیر آب منجر به این شود که اشعه ماورای بنفش به گونه مناسب در هاوایی شناسایی نشود. در واقع، این موضوع آقای امئارا را بیش از معضل رصد نمودن فضا توسط تلسکوپ‌ نگران می‌کند. جذب اشعه ماورای بنفش (که یکی از اشکال نور محسوب شده و از فاصله بسیار دوری به زمین می‌رسد) توسط مولکول‌های آب، می‌تواند عواقب بدی با خود به همراه داشته باشد.

از آن‌جایی که طول موج نور با دور شدن از کره‌ی زمین افزایش پیدا می‌کند، اشعه‌های مختلف آن با گذشت زمان رنگ سرخ‌ را به خود گرفته و در نهایت به شکل اشعه مادون قرمز درمی‌آیند. این اشعه توسط چشم انسان قابل مشاهده نبوده اما دستگاه‌های مختلف قادر به شناسایی آن هستند. دانشمندان به این فرم نور علاقه زیادی دارند؛ چرا که اشعه مادون قرمز به ما راجع به گذشته عالم هستی اطلاعات گران‌بهایی می‌دهد.
این‌که نتوانیم به دلیل معضل گرمایش زمین راجع به گذشته کهکشانی که در آن زندگی می‌کنیم اطلاعات بیشتری کسب نماییم، یک اتفاق نگران‌کننده محسوب می‌شود. اُمئارا راجع به این موضوع چنین می‌گوید:

تغییرات اقلیمی نتایج زیان‌بار بسیاری را با خود به همراه خواهند داشت. این معضل روی مطالعات ما تاثیر گذاشته و درک ما نسبت به گذشته‌مان را مخدوش خوهد نمود.

به همین دلیل، خانم هسلباخر باور دارد که در آینده باید در اثنای ساخت تلسکوپ‌های جدید، معضلات کنونی مد نظر گرفته شوند. او می‌گوید:

این‌که تلسکوپ‌ها با توجه به وضعیت اقلیمی فعلی ساخته شوند، یک موضوع مهم محسوب می‌شود‌. این ابزارها پس از ایجاد برخی اصلاحات در اثنای پروسه ساخت، می‌توانند خود را با تغیبرات اقلیمی کنونی سازمان هماهنگ کرده و بدین ترتیب، به گونه درست به رصد نمودن فضا ادامه دهند.

جدیدترین ایده دانشمندان برای مقابله با بحران گرمایش جهانی: پخش خاک ماه در فضا

با این وجود، حتی چنین اقدامی نمی‌تواند بحرانی که در شرایط فعلی گریبان‌گیر ما شده را به طور تمام‌و‌کمال برطرف نماید‌‌. افزایش تبخیر آب باعث می‌شود تا انتشار نور در برخی موقعیت‌ها و مکان‌های کلیدی به طور چشم‌گیری کاهش پیدا کند. این موضوع باعث می‌شود تا منجمین نتوانند آن‌چه که باید رصد شود را به گونه صحیح مشاهده نمایند.

ماشین‌های فضایی تنها و محزون

پس از انقلاب صنعتی، چنین به نظر می‌رسد که انسان‌ها تا حد زیادی نسبت به تغییرات اقلیمی بی‌تفاوت بوده‌اند. این بی‌تفاوتی، در سالیان اخیر منجر به ایجاد بحث‌های سیاسی وسیعی شده است. سال گذشته و در جریان نشست COP27، رهبران کشورهای مختلف برای دوره بیست‌وهفتم به منظور نجات کره زمین گرد هم آمدند. هسلباخر می‌گوید:

من باید روی این موضوع تاکید کنم که معضل رهایی گازهای گلخانه‌ای به فضا، به طور فزاینده‌ای گسترش پیدا نموده است. این گازها از نظر تئوری به ۵ طریق مختلف می‌توانستند به اتمسفر راه پیدا کنند. متاسفانه باید اعلام کنم که هم‌اکنون، گازهای گلخانه‌ای عملا به هر ۵ طریقی که بیم آن می‌رفت، وارد فضای بالای سرمان می‌شوند.

به عبارت دیگر، هسلباخر می‌گوید که شرایط فعلی، در واقع بدترین وضعیتی است که ما می‌توانستیم خود را در آن ببینیم. با این وجود، برخی از سیاست‌مداران و غول‌های فعال در عرصه انرژی سعی دارند تا معضل طغیان انسان در برابر محیط زیست طبیعی را به نوعی توجیه کنند. آن‌ها می‌گویند که ارزان بودن سوخت‌های فسیلی در شرایط فعلی، باعث می‌شود تا استفاده از آن‌ها منطقی جلوه کند. عدم استفاده از سوخت‌های فسیلی باعث می‌شود تا به منظور تامین انرژی، از روش‌های به مراتب گران‌تری استفاده نماییم. به هر ترتیب، آن‌چه که واضح بوده، این است که استفاده بی‌رویه از سوخت‌های فسیلی نتایج خطرناکی را با خود به همراه دارد. اُمئارا می‌گوید:

ما به خوبی می‌دانیم که مسیری که در پیش گرفته‌ایم، ممکن است چه عواقب وخیمی را با خود به همراه داشته باشد؛ با این وجود، به دلیل لجاجت از پذیرش حقیقت امتناع می‌کنیم. من نگران این هستم که در نهایت یک فاجعه جبران‌ناپذیر و مهلک باعث شود تا ما به خود آمده و برای تغییر شرایط فعلی تلاش نماییم. این‌که چشمان خود را به روی حقیقت ببندیم، می‌تواند عواقب نگران‌کننده‌ای با خود به همراه داشته باشد.

تلسکوپ هابل تصویر زیبایی از یک کهکشان کوتوله ثبت کرد

علاوه بر این موارد، باید به خاطر داشته باشید که همان آلودگی‌ای که موجب ایجاد معضل گرمایش کره زمین شده، غلظت هوای اتمسفر را نیز افزایش داده است. لوئیجی ویدال (Luigi Vidale) که استاد دانشگاه بوده در این مورد چنین می‌گوید:

با این‌که ما در مدل‌های خود سناریویی را در نظر گرفته‌ایم که در آن میزان آلاینده‌ها در بالاترین سطح ممکن قرار دارند، باز هم ممکن است که ارزیابی‌های ما نسبت به آن‌چه که در نهایت روی می‌دهد دقیق نباشد.

امئارا این مطلب را این‌گونه و به صورت ساده‌تر بیان می‌کند:

ابرهای بیشتر به معنای دسترسی کمتر به فضای بالای سر ما بوده و بدین ترتیب اجسام کمتری را می‌توانیم مشاهده کنیم. این خود باعث می‌شود تا مشاهدات اجرام آسمانی توسط تلسکوپ، آن‌طور که باید و شاید علمی نباشد.

از سوی دیگر، معضل گرمایش زمین ممکن است باعث کاهش کیفیت اتمسفریک لازم، در مکان‌هایی که تلسکوپ‌ها در آن‌جا مستقر هستند بشود. این موضوع به خودی خود باعث ایجاد آشفتگی در مشاهدات فضایی خواهد شد. جدای از این موارد، این اتفاق باعث می‌شود تا منجمین نتوانند دستگاه‌های خود را پیش از شروع یک پروژه، در حد مطلوب خنک نمایند. معضل گرمایش کره زمین نه تنها نجوم بلکه دیگر شاخه‌های علمی را نیز به طور جدی تهدید می‌کند. سانتانا راس می‌گوید:

این پدیده شوم می‌تواند دنیای ما را به طور کل تغییر دهد. گرمایش کره زمین می‌تواند منبع بحران‌های زیست‌محیطی آینده شده و هزینه‌های زیادی برای ما به همراه داشته و بدین ترتیب اجازه ندهد تا آن‌طور که باید و شاید، بودجه مورد نیاز پروژه‌های تحقیقاتی تامین شود.

تلسکوپ جیمز وب یک کهکشان باستانی کشف کرد

تامین بودجه مورد نیاز برای یک پروژه تحقیقاتی، همین حالا هم یک پروسه دشوار محسوب می‌شود‌. در واقع در حال حاضر، صرفاً بخش معدودی از محقیقن که برنده اسکالرشیپ و پاداش‌های گوناگون دیگر شده‌اند، می‌توانند چنین بودجه‌هایی دریافت نمایند. به عبارت دیگر، اگر صبر کنیم و برای حل معضل گرمایش کره زمین منتظر به دست آوردن فرصت مناسب در آینده باشیم، در آن زمان باید از بودجه مورد نیاز برای انجام تحقیقات علمی مختلف در عرصه‌های نجوم، فیزیک، زیست‌شناسی، گیاه‌شناسی و پزشکی کم کرده و سعی نماییم تا بحرانی را برطرف کنیم که پیش‌تر به فکر رفع آن نبودیم.

امئارا می‌گوید:

ما هنوز فرصت کافی برای تغییر وضعیت فعلی را در اختیار داریم. آن‌چه که در حال حاضر نیاز بوده، عزم راسخ برای تغییر وضعیت و همچنین اختصاص دادن سرمایه کافی برای انجام این کار است. اگر هرچه زودتر به فکر راه‌حل نباشیم شاید وضعیتی را تجربه کنیم که در آن عملا هیچ استفاده‌ای از تلسکوپ‌های مستقر در زمین نمی‌توانیم داشته باشیم.

در صورتی که چنین فاجعه‌ای رخ دهد، ارتباط ما با اقمار و فضای بالای‌ سرمان به استفاده از تلسکوپ هابل و تسلکوپ Webb Space که در فضا مستقر شده‌اند، محدود خواهد شد. سانتانا راس می‌گوید:

ایده‌ی کالونی‌سازی در سیارات دیگر، کماکان بیشتر به داستان‌های علمی و تخیلی شباهت دارد و در شرایط فعلی، ما هنوز چندین دهه تا انجام چنین کاری فاصله داریم. تنها راه چاره‌ی ما برای بقا در شرایط فعلی، این است که معضل تغییر اقلیم و گرمایش کره‌ی زمین را هرچه زودتر برطرف کنیم.

منبع: CNET