هرچند وقت یکبار، نتایج مطالعات جدیدی از باکتری پلاستیک خوار و آلودگی پلاستیک در مجلات علمی منتشر می‌شود و خلاصه آن همانند بمب در بلاگ‌های مرتبط به علوم سیاره زمین، وبسایت‌های علمی و فناوری و مخصوصا شبکه‌های اجتماعی منفجر می‌شود.
اهمیت جزییات این تحقیقات برای شبکه‌های اجتماعی قابل توجه نیست و عنوان و نتیجه آن از طریق منابعی مانند رسانه به اشکال مختلفی مانند: ” این باکتری پلاستیک‌خوار می‌تواند زمین را از آلودگی‌های پلاستیکی نجات دهد” منتشر می‌شود.
ممکن است با خواندن چند سطر بالا به کاربردی بودن تحقیقات شک کنید، اما باکتری‌های پلاستیک‌خوار اجزای جالبی از محیط زیست هستند که در کنار نمایش عملکرد تاثیر گذار می‌توانند تا حدی نیز بی مصرف باشند و با درنظر گرفتن حجم عظیمی از آلودگی‌ها نمی‌توانند زمین را از شر آلودگی پلاستیک نجات دهند.
تنوع باکتری پلاستیک خوار
شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی که باکتری‌های پلاستیک خوار نتوانسته‌اند ما را از آلودگی پلاستیک جهان خلاص کنند، این باشد که تنها با تعداد انگشت شماری از آنها آشنا هستیم که می‌توانند به شکل تاثیر‌گذار به کاهش زباله‌های پلاستیکی کمک کنند.
یکی از آشناترین نام‌ها در بین باکتری‌های پلاستیک خوار، Ideonella sakaiensis نام دارد که از نمونه خاک درون بطری پلاستیکی در یکی از سازمان‌های تاسیساتی ژاپن و در سال ۲۰۱۶ کشف شد. این باکتری خاص می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش پلی اتیلن ترفتالات یا PET داشته باشد؛ پلاستیکی که در تولید بطری و پشم مصنوعی گوسفند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اما هرچقدر که این یافته مهم باشد، باکتری ذکر شده نمی‌تواند طیف گسترده‌ای از سایر پلاستیک‌ها را پوشش دهد، زیرا زباله‌های موجود در محیط پیرامون و لوازم مورد نیاز ما از هزاران نوع مختلفی از پلاستیک ساخته می‌شوند که همچنان باکتری مخصوصی برای آنها یافت نشده است.
به عنوان نمونه، Ideonella نمی‌تواند اجزای پلاستیکی مانند: درب بطری و نی پلاستیکی ( پلی پرومین)، ظرف شامپو و شیر( پلی اتیلن با تراکم بالا)، کیف خرید و فویل‌های پلاستیکی( پلی اتیلن با تراکم پایین)، فوم‌های بسته بندی جعبه و لیوان‌های مثلا کاغذی (پلی استایرن)، چکمه ی بارانی یا کارت بانکی (پلی وینیل کلراید) و اسفنج‌ها و اسپری فوم ( پلی یورتان) را تجزیه کند.
حالا اگر منصفانه به این موضوع نگاه کنیم، برخی از موجودات زنده به جز Ideonella می‌توانند پلاستیک‌های معمولی را از بین ببرند. به عنوان نمونه، برخی از میل ورم‌ها Tenebrio Monitor ها توانایی از بین بردن استایرفوم( یونولیت) را دارند و حتی محققان دریافتند که نوع خاصی از قارچ با نام Fungi می‌تواند جسم ساخته شده از پلی پروپلین را تا ۹۰ درصد تجزیه کند.
در کل، برای یافتن راه حل در تجزیه طیف متنوعی از پلاستیک‌های مختلف که در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید گونه خاصی از باکتری‌ها را کشف کنیم که مهارت بیشتری دارند، و حتی با پیشرفت علومی مانند: ژنتیک، شناسایی چنین موجودات زنده‌ای ممکن است هزینه بر و سخت باشد.
با در نظر گرفتن تمامی این موارد، همچنان زمان زیادی برای تجزیه تمام پلاستیک‌ها نیاز است و ما به شکل روزانه حجم قابل توجهی از زباله‌های پلاستیکی را تولید می‌کنیم.
آلودگی پلاستیک و چالش های بزرگتر
بیایید لحظه‌ای را تصور کنیم که محققان و دانشمندان توانستند هزاران باکتری زنده را کشف کنند که به تجزیه انواع مختلفی از پلاستیک مسلط هستند، می‌توانند در تمامی بخش‌های کره زمین مورد استفاده قرار بگیرند و در تعداد زیادی پخش شوند؛ در چنین حالتی همچنان به مشکل بزرگی به نام انتشار روبرو هستیم.
متاسفانه، عملکرد باکتری‌ها همانند زنبورهای عسل نیست و نمی‌توان تنها با انتشار و آزادسازی آنها در یک محیط، شاهد عملکرد خیره کننده‌ای باشیم. باکتری‌ها نمی‌توانند بدون کمک خارجی مانند: باد و دریا و یا عوامل انسانی به مکان دیگر منتقل شوند.
در این بین، با در نظر گرفتن شرایط آب وهوا و وضعیت فعلی، بسیاری از باکتری‌ها به اندازه کافی جان سخت نیستند که بتوانند تا مدت زمان طولانی دوام بیاورند.
کارل راکن، دانشیار دانشگاه شیکاگو در ارتباط با این موضوع گفت:
زمانیکه باکتری‌های پرورش داده شده در آزمایشگاه را در طبیعت آزاد می‌کنید، باکتری‌ها به دلیل پیچیدگی محیط نمی‌توانند همانند قبل خوب عمل کنند؛ زیرا باکتری‌هایی نیز از قبل در این محیط حضور داشته‌اند که خود را با محیط وقف داده‌اند و تلاش برای بقا نسبت به زندگی آزمایشگاهی کاملا متفاوت است. از اینرو، آنچه از این تحقیق خواهیم یافت این است که میکروارگانیسم‌ها زمانیکه به محیط واقعی وارد می‌شوند از دور رقابت نیز خارج می‌شوند.
باکتری های پلاستیک خوار به نجات اقیانوس ها می‌آیند
به معنای دیگر، نمی‌توانیم شبکه بزرگی از باکتری‌ها را در محیطی مملو از پلاستیک رها کنیم و منتظر بمانیم تا آلودگی پلاستیک در کسری از زمان تجزیه شود، زیرا باکتری‌ها قبل از اینکه بتوانند محیط و هدف خود را بشناسند خواهند مرد.
یکی دیگر از روش‌های منطقی برای تحقق یافتن این هدف، بکارگیری باکتری‌ها در تاسیسات تصفیه فاضلاب است؛ به این شکل که آنها را در مخزن نگهداری مایعات حفظ می‌کنیم و سپس از طریق آن زباله‌های پلاستیکی را تجزیه می‌کنیم.
راکن اضافه کرد که تاسیساتی مانند بخش تصفیه فاضلاب در زمره زیرساخت‌های عظیمی هستند که در حال حاضر توسط تمامی کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند، تمامی زباله‌ها و آلودگی‌های انسانی از این طریق منتقل می‌شوند و این تاسیسات می‌توانند منبعی برای محصولات بازیافتی باشند.
اما با این وجود، راکن اعتراف کرد که محدودیت‌هایی در این فرایند وجود دارد: یکی از آنها رسیدگی به زباله‌های پلاستیکی قبل از رها شدن در محیط و سپس پرداختن به ضایعات است.
این مسئله چالش برانگیز است و باید تدابیر مختلفی برای یافتن نحوه فرایند تجزیه بکار گرفته شود. حتی اگر بتوانیم بر تمامی موانع این حوزه غلبه کنیم، باز هم باید با این واقعیت روبرو شویم که به قول دیوید لاواس، روزنامه نگار آب وهوا، پلاستیک‌ها ماهی قرمز آب و هوا هستند.
او در کتاب زمین غیر قابل سکونت به این موضوع اشاره کرد که اگرچه پلاستیک‌ها در تولید کربن سهیم هستند، اما به تنهایی به عنوان زنگ خطر گرمایش زمین شناخته نمی‌شوند و بنابر دلایل خاصی مانند: اطلاعات غلط رسانه در کانون توجهات قرار می‌گیرند؛ این بدان معناست که پلاستیک‌ها در مقایسه با تهدیدهای آب و هوایی بزرگتر، خطر کمتری دارند.
در سمتی دیگر، پاکسازی زباله پلاستیکی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، اما از آنجاییکه آلودگی‌های پلاستیکی تا حد زیادی با تاثیر کربن مرتبط نیست، بنابراین باکتری‌های پلاستیک خوار ما را از ذوب شدن یخچال‌ها، بالا آمدن آب اقیانوس، آتش سوزی جنگل‌ها و سایر فجایع مرتبط به محیط زیست نجات نخواهند داد.
بنابراین، دفعه بعد که نام باکتری پلاستیک خوار را در عنوان یک مطلب مشاهده کردید، لبخند بزرگی را روی صورت خود نمایان نکنید؛ زیرا باکتری‌های پلاستیک‌خوار راه حلی برای مشکلات زیست محیطی نیستند و برای احیاء دوباره زمین، تدابیر بزرگتر و آینده نگرانه‌تری را باید در نظر بگیریم.
نظرات