مدت‌ها پیش، زمانی که ویروس کرونا تازه انداختن سایه شوم خود را روی دنیا آغاز کرده بود، دردسر دانشمندان در دوردست‌ها قرار داشت، جایی به فاصله ۶۴۰ سال نوری. در آن زمان ستاره‌شناسان مشغول رصد بیتلجوس (Betelgeuse) بودند، یک ستاره ابر غول سرخ که کم‌نور شدن اسرارآمیزش مانند یک معما همه را درگیر کرده بود. بعضی بر این باور بودند این اتفاق که از نوامبر ۲۰۱۹ تا فوریه ۲۰۲۰ ادامه داشت، فال بدی از یک نابودی بود که خبر از انفجار درراه ستاره می‌داد. اما ناگهان این روند کم‌نور شدن متوقف شد.
به‌واسطه رصدهای تلسکوپ فضایی هابل (Hubble)، حال ما ممکن است دلیل این اتفاق را فهمیده باشیم.
یک مطالعه جدید که نتایجش به‌تازگی در مجله استروفیزیکال جورنال (Astrophysical Journal) به چاپ رسیده است، نورهای فرابنفشی که در طول رویداد از بیتلجوس منتشر شده است را با استفاده از هابل مورد آزمایش قرار داده است. خوشبختانه رویداد در زمانی رخ داده است که دانشمندان هابل با این تلسکوپ مشغول رصد بیتلجوس بوده‌اند، این همزمانی، این شانس را به دانشمندان داده است تا بفهمند چرا این ستاره شروع به تاریک شدن کرده است.
بیتلجوس یک ستاره بسیار بزرگ است، حدودا ۷۰۰ بار بزرگ‌تر از خورشید خودمان. اگر این ستاره را در منظومه شمسی بیندازید، عطارد، ناهید، زمین و مریخ بلعیده و کمربند سیارک‌ها بین مریخ و مشتری و خود مشتری نیز به یک ته مانده غذایی تبدیل خواهد شد. ابر غول ستاره موردبحث در حال نزدیک شدن به پایان چرخ حیات خود است، اتفاقی که در ۱۰۰ هزار سال پیش رو پیش خواهد آمد. سال گذشته زمانی که کم‌نور شدن این ستاره آغاز گردید، افرادی بر این باور بودند که پروسه انفجار احتمالا آغاز شده است.
رصدهای هابل اما چیز دیگری را پیشنهاد می‌داد. با رصد بیتلجوس در طول‌موج‌های فرابنفش، محققان توانستند نگاه بهتری به سطح و اتمسفر این ستاره بیندازند. آنها حجم عظیمی از یک ماده روشن و داغ را مشاهده کردند که با سرعت ۳۲۱۰۰۰ کیلومتر (۲۰۰۰۰۰ مایل) بر ساعت از سمت نیم‌کره جنوبی ستاره به بیرون حرکت می‌کرد و در نهایت به داخل فضا می‌ریخت.
اندریا دوپری (Andrea Dupree) مشاور راهبردی بخش فیزیک نجومی مرکز هاروارد-اسمیت‌سونین (Harvard-Smithsonian) و سرپرست مطالعه یادشده می‌گوید:
این ماده دو تا چهار بار درخشان‌تر از نور معمول خود ستاره بود. حدود یک ماه بعد از فوران، قسمت جنوبی بیتلجوس به‌طور آشکاری کم‌نور شد.
دوپری و گروهش بر این باورند که این ماده احتمالا همزمان با حرکت خود در فضا سرد شده است و یک ابر غلیظ از گرد را به وجود آورده که جلوی نور بیتلجوس را می‌گرفته است. این اتفاق درست در زمانی روی داده که زمین در موقعیتی مناسب برای مشاهده آن قرار داشته است، انگار بیتلجوس این گرد را مستقم به سمت زمین شلیک کرده باشد. اگر این اتفاق در دیگر سوی ستاره رخ می‌داد به احتمال فراوان ما هیچ‌گاه موفق به مشاهده آن نمی‌شدیم.
فوران‌های انفجاری معمولا در انتهای زندگی ستاره‌ها رخ می‌دهند، همچنین زمانی که ستاره می‌میرد و یا به ابرنواختر تبدیل می‌شود. آنها یک موج لرزه‌ای از خود آزاد می‌کنند که باعث ریختن عناصر ستاره به داخل فضا می‌شود. این فعالیت‌ها برای پُر کردن فضا از کربن ضروری است، چیزی که خود باعث به وجود آمدن ستاره‌ای دیگر در جایی از فضا می‌شود. پس می‌توان نتیجه گرفت که ستاره‌هایی مثل بیتلجوس نقشی حیاتی را در چرخه زندگی کیهان ایفا می‌کنند.
رفتار بیتلجوس در حال حاضر هم کمی عجیب است. رصدهایی که در بازه زمانی ماه جون تا آگست توسط سفینه فضایی استریو (Stereo) ناسا انجام شده است نشان می‌دهد این ابر غول ستاره به شکل غیر‌قابل‌انتظاری دوباره در حال کم‌نور شدن است. ناسا اعلام کرده است که رصدهای بیشتری از این ستاره در اواخر ماه آگست انجام خواهد شد، زمانی که این ستاره دوباره با آسمان شب بازمی‌گردد و توسط تلسکوپ‌ها قابل‌مشاهده است.
نظرات
متشکرم