شاید بسیاری از مردم با تعدیل کننده‌های کربن آشنایی چندانی نداشته باشند یا حتی تاکنون نام این پدیده را نشنیده باشند. در این صورت احتمالا از این موضوع نیز بی‌خبرند که آتش سوزی گسترده‌ی جنگل‌ها می‌تواند موجب نابودی مهم‌ترین تعدیل کننده‌های کربن در زمین شود.
خطر نابودی تعدیل کننده‌های کربن اکنون مدتی است که دوباره به یک موضوع مهم و برجسته در سطح جهان تبدیل شده است و بسیاری از کارشناسان حوزه‌ی محیط زیست در مورد آن بحث می‌کنند. در واقع وقوع آتش سوزی اخیر در جنگل‌های کالیفرنیا و پس از آن سوختن حجم گسترده‌ای از زمین‌های سرسبز در جنگل‌های آمازون بار دیگر اهمیت این موضوع حیاتی را نمایان ساخت.
همان گونه که شاید بدانید فرسایش لایه اوزون و افزایش حجم گازهای گلخانه‌ای تولید شده در سطح زمین پدیده‌های ناخوشایند و مشکل‌سازی به شمار می‌روند که حیات روی زمین را تهدید می‌کنند و هرازگاه در مورد آن‌ها به صورت جدی بحث می‌شود. در این میان می‌توان نام دی اکسید کربن را به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر تشکیل دهنده‌ی گازهای گلخانه‌ای مطرح کرد. گازی که حجم تولید آن در اثر مواردی نظیر افزایش فعالیت کارخانه‌های بزرگ و بالا رفتن تعداد پروازهای هوایی یا سایر موارد مشابه روز به روز در حال بیشتر شدن است.
بر این اساس به منظور کاهش حجم دی اکسید کربن تولید شده و جلوگیری از صدمه زدن آن به اتمسفر باید یا عوامل تولید این گاز را از میان برداشت یا بخش قابل توجهی از دی اکسید کربن رها شده در فضا را بلعید.
در حال حاضر و با توجه به شرایط جهان از میان برداشتن عوامل تولید گازهای گلخانه‌ای در عمل یک امر غیر ممکن به نظر می‌رسد. چرا که برای محدود کردن فعالیت کارخانه‌های بزرگ، شرکت‌های عظیم تولید خودرو، آژانس‌های مسافرتی و سایر موارد مشابه باید با صاحبان قدرت و ثروت در افتاد که کار چندان ساده‌ای نیست. بنابراین تنها راه موجود برای مبارزه با حجم روزافزون دی اکسید کربن تولید شده بلعیدن آن است.
بدون هیچ تردیدی درختان بزرگ‌ترین و شناخته شده‌ترین ساکنان کره‌ی زمین هستند که می‌توانند حجم گسترده‌ای از دی اکسید کربن را به شکل روزانه ببلعند و هوا را از وجود این گاز مضر پاک کنند. بنابراین می‌توان جنگل‌ها را یکی از بهترین تعدیل کننده‌های کربن در کره‌ی زمین دانست. البته از لحاظ علمی تنها آن دسته از محیط‌های جنگلی به عنوان تعدیل کننده‌های کربن شناخته می‌شوند که عمر درختان موجود در آن‌ها به بیش از صد سال برسد. با توجه به این حقیقت که گازهای گلخانه‌ای و دی اکسید کربن برای مدت طولانی در فضا باقی می‌مانند عمر درختان نیز برای ذخیره کردن آن‌ها باید طولانی باشد.
از همین رو طی سال‌های اخیر برخی از سازمان‌های دولتی و خصوصی در کشورهای توسعه یافته اقداماتی را در زمینه‌ی حفظ جنگل‌های کهنسال از گزند نابودی و احیا نمودن آن‌ها انجام داده‌اند و به اجرای پروژه‌های مربوط به توسعه‌ی تعدیل کننده‌های کربن پرداخته‌اند.
آتش سوزی خطری جدی برای نابودی تعدیل کننده‌های کربن
به طور کل یکی از جدی‌ترین آسیب‌هایی که سلامت مهم‌ترین تعدیل کننده‌های کربن یا همان جنگل‌ها را تهدید می‌کند، خطر آتش سوزی است. با توجه به این که پروژه‌های مربوط به توسعه‌ی تعدیل کننده‌های کربن در اطراف جنگل‌های انبوه و کهنسال اجرا می‌شود همواره خطر سرایت آتش سوزی به آن‌ها وجود دارد.
به اعتقاد یکی از فعالان این عرصه یعنی باربارا هایا که در دانشگاه کالیفرنیا به تحقیق و پژوهش مشغول است، اگر شما پروژهای مشخص و برنامه‌ریزی شده که مربوط به ذخیره‌سازی کربن است را تعریف نموده و به مدت پنج سال یا ده سال یا مدت زمان طولانی‌تری برای این پروژه وقت و هزینه صرف کنید، اگر پروژه‌ی مذکور بنا به دلایلی از جمله آتش سوزی از بین برود، شما در عمل هیچ کار مفیدی انجام نداده‌اید. چرا که هر چه رشته بودید به طور کامل پنبه شده است و دیگر ابزاری برای ذخیره‌سازی کربن در اختیار ندارید.
بنابراین آتش سوزی را باید یک خطر جدی برای پروژه‌های مربوط به ذخیره‌سازی کربن قلمداد کرد. خطری که می تواند کل یک پروژه و آینده‌ی روشن و امیدبخش آن را در عرض مدت کوتاهی نابود و تباه کند.
خطر آتش سوزی در جنگل‌های برخی از نقاط جهان بیش از سایر مناطق احساس می‌شود. به عنوان مثال جنگل‌های کالیفرنیای آمریکا همواره مستعد افتادن به دام شعله‌های مخرب آتش هستند. چندی پیش حدود هشتاد هزار جریب از جنگل‌های کالیفرنیا در کام آتش سوخت و از بین رفت. این آتش‌سوزی را می‌توان یکی از مرگ‌بارترین و ویرانگرترین نمونه‌های رخ داده در طول دو سال اخیر دانست.
مواردی نظیر تغییرات اقلیمی و گسترش بیش از اندازه و گاه غیر منطقی و غیر مجاز مناطق شهری از جمله عواملی هستند که می‌توانند در بالا رفتن خطر آتش سوزی در جنگل‌ها تاثیرگذار باشند.
در سال ۲۰۱۵ میلادی یکی از پروژه‌های مهم مربوط به توسعه‌ی تعدیل کننده‌های کربن در منطقه‌ی ترینیتی کالیفرنیا که با نام پروژه‌ی جنگلی ترینیتی شناخته می‌شد در اثر آتش سوزی به طور کامل از بین رفت و متوقف شد. در جریان این آتش سوزی چیزی نزدیک به دو سوم از فضایی که برای اجرای پروژه‌ی مذکور تعیین شده بود در کام آتش سوخت. این امر موجب شد تا حجم گسترده‌ای نزدیک به یک میلیون و شصت و سه هزار تن از گاز دی اکسید کربن که درختان این منطقه مانع از ورود آن به اتمسفر شده بودند آزاد شود. در واقع حدود ۴۵ درصد از کل کربن ذخیره شده در جریان اجرای این پروژه بار دیگر رها و وارد فضا شد.
تهدیدات این‌چنینی می‌تواند نتیجه‌ی زحمات چندین ساله‌ی یک گروه تحقیقاتی را از بین ببرد و تمام هزینه‌هایی که پیرامون یک پروژه‌ی حیاتی گسترده شده است را بی‌تاثیر سازد. بر همین اساس باید تدبیری برای مقابله با آتش سوزی‌های ناخواسته اندیشید و پروژه‌های مربوط به ذخیره‌سازی کربن را از گزند آن حفظ کرد.
چگونگی محافظت از پروژه‌های توسعه‌ی تعدیل کننده‌های کربن
همان گونه که به آن اشاره شد پروژه‌های ذخیره‌سازی کربن معمولا در مناطق جنگلی اجرا می‌شوند. به همین دلیل اگر در جنگل‌های انبوه آتش سوزی گسترده‌ای رخ دهد امکان سرایت آن به مناطقی که پروژه‌های مذکور در آن اجرا می‌شوند نیز وجود خواهد داشت. بنابراین یکی از روش‌هایی که می‌تواند پروژه‌های ذخیره‌سازی کربن را در برابر آتش سوزی‌های ناخواسته بیمه کند ایجاد فاصله‌ی معین میان زمین پروژه با محیط جنگلی پیرامون آن است. فاصله‌ای که می‌تواند به عنوان یک سپر محافظ در برابر آتش سوزی عمل کند.
همچنین بهتر است به جای یک زمین بزرگ با مساحت زیاد چندین زمین مجزا با مساحتی کوچک‌تر را برای اجرای پروژه در نظر گرفت. به عبارت بهتر به منظور حفظ یک پروژه‌ی ذخیره‌سازی کربن از گزند نابودی توسط آتش سوزی بهتر است آن پروژه به چندین پروژه‌ی کوچک‌تر با فواصل معین از یکدیگر تقسیم شود.
در حال حاضر هر پروژه‌ی مربوط به توسعه‌ی تعدیل کننده‌های کربن که در ایالت کالیفرنیای آمریکا تعریف می‌شود باید درصد معینی از فاصله را با جنگل‌های پیرامون خود به عنوان سپر محافظ رعایت کند تا از گزند آتش سوزی‌های احتمالی در امان بماند. ایده‌ی این اقدام از آن‌جا ناشی می‌شود که اگر یکی از این پروژه‌ها در کام حریق سوخت سایر پروژه‌ها بتوانند بدون مواجه شدن با خطر نابودی به کار خود یعنی ذخیره‌سازی کربن ادامه دهند.
همان گونه که به آن اشاره شد در جریان آتش سوزی جنگل‌های کالیفرنیا در سال ۲۰۱۵ میلادی حدود دو سوم از زمین‌های مربوط به پروژه‌ی جنگلی ترینیتی از بین رفت. با این حال یک سوم باقیمانده از زمین‌های این پروژه توسط سپر محافظ از گزند آتش دور ماند. در واقع تا به امروز این اولین و آخرین باری بوده که سپر محافظ یک پروژه‌ی مرتبط با توسعه‌ی تعدیل کننده‌های کربن در جریان یک آتش سوزی گسترده به شکل کاملا جدی محک خورده است. در همین زمینه یکی از افراد فعال در پروژه‌ی جنگلی ترینیتی به نام برایان شایلینگلا معتقد است که آن حادثه‌ی آتش سوزی به ما نشان داد که سیستم تعریف شده به عنوان سپر محافظ درست همان گونه که طراحی شده است کار می‌کند.
با این حال سپر محافظ پروژهای این‌چنینی باید تا آن اندازه قدرت داشته باشد که بتواند با تمام تهدیدهایی که در طول زمان برای پروژه‌های مذکور به وجود می‌آید مقابله کند. باربارا هایا یکی از تهدیدهای جدی در این زمینه را این کاستی می‌داند که سپر محافظ تعریف شده از وسعت کافی برای محافظت از پروژه برخوردار نباشد.
مسلما در طول یک زمان طولانی (به عنوان مثال بیش از یک دهه) فواصلی که میان فضای پروژه‌های جنگلی مربوط به امر ذخیره‌سازی کربن وجود دارد و به عنوان سپر محافظ شناخته می‌شود، از نظر پوشش گیاهی پر شده و از بین می‌رود. فعل و انفعالی که ممکن است برای محافظت از پروژه در برابر آتش مشکل ایجاد کند.
به طور کل در اثر تغییرات اقلیمی به تدریج شاهد شدت یافتن پتانسیل آتش گرفتن بسیاری از نقاط جنگلی جهان هستیم. در عین حال طول فصل‌هایی که خطر آتش سوزی در جنگل‌ها وجود دارد نیز رفته رفته افزایش می‌یابد. در این میان موارد دیگری نظیر قطع بی‌رویه درختان و کاهش یافتن وسعت مناطق جنگلی نیز بر این موضوع دامن می‌زند و خطر آتش سوزی را افزایش می‌دهد.
البته هنوز هم جنگل‌های مختلفی در سطح جهان وجود دارد که پتانسیل بروز آتش سوزی در آن‌ها بسیار کم است. به عنوان مثال می‌توان به جنگل‌های آمازون اشاره کرد که به دلیل بارانی بودن بسیار مرطوب هستند و خطر چندانی از نظر مواجه شدن با آتش سوزی طبیعی آن‌ها را تهدید نمی‌کند. با این حال به تازگی شاهد وقوع آتش سوزی گسترده‌ای در جنگل‌های آمازون بودیم که در پی آن منطقه‌ای به وسعت ایالت نیوجرسی آمریکا به طور کامل سوخت. شواهد نشان از آن دارد که این آتش سوزی عمدی بوده و به منظور توسعه‌ی فعالیت‌های دامداری و کشاورزی برخی از ساکنان حوزه‌ی کناری جنگل صورت گرفته است.
در مجموع تعرض‌های این چنینی که توسط انسان‌ها صورت می‌گیرد حتی جنگل‌های مرطوب و بارانی را نیز مستعد گرفتار شدن در چنگ آتش می‌کند. البته در آن بخش از مناطق جنگلی آمازون که در کام آتش سوخت پروژهای که به توسعه‌ی تعدیل کننده‌های کربن مربوط باشد وجود نداشت تا زحمات افراد دخیل در پروژه بر باد برود.
با این حال همواره خطر آتش سوزی پروژه‌های مشابه در سایر نقاط جهان را تهدید می‌کند. خطری که باید آن را کاملا جدی گرفت. چرا که با افزایش بیش از حد دی اکسید کربن و گازهای گلخانه‌ای در فضا به زودی شاهد آمدن روزی خواهیم بود که دیگر مکانی برای نفس کشیدن روی کره‌ی زمین وجود نخواهد داشت.
نظرات